حفظ قرآن و روش های آن

حفظ قرآن و روش های آن

حفظ قرآن کریم نیاز به آموزش داشته و حتماً باید تحت نظر استاد شایسته و محبوب انجام گیرد تا از کیفیت بالاترى برخوردار باشد. دراینجا جهت آشنایى شما به صورت اختصار توضیحاتى در روشهاى مختلف داده مى شود :

۱-    روش حفظ که شامل حفظ براى خردسالان :

الف – قبل از تولد:

پدران و مادران محترمى که علاقمند هستند فرزندشان حافظ قرآن شود باید از این مرحله آموزش حفظ را براى فرزندانشان شروع نمایند . والدین باید قبل از تولد فرزندشان خود را قرآن انس گرفته و به حفظ آن بپردازند و اگر برایشان مقدور نبود هر روز مقدارى از قرآن را بخوانند زیرا کودک به علایق وعادات پدر و مادرش اهمیت داده و اگر آنان مأنوس با قرآن باشند زمینه پذیرش این امر در کودک ایجاد مى شود

ب – دوران حمل، تولد تا سه سالگى :

در این دوران کودک حتى در جنین به صداهاى اطراف خود حساس بوده و توجه دارد، لذا مادر در دوران حمل اهتمام بیشترى به خواندن قرآن نماید و از همان دوران جنینى تا۳ سالگى هر روز نوار قرآن ( ترتیل یا تحقیق ) براى او پخش شود که تجربه نشان داده این امر تأثیر فراوانى در علاقه مندى، تمایل، توجه او به حفظ قرآن خواهد داشت.

ج- سه تا شش سالگى:

دورانى است که قدرت تکلم در کودک کامل مى شود اما هنوز بقدر کامل با حروف الفبا بخصوص خواندن قرآن آشنایى ندارد، لذا پدر و مادر مى توانند علاوه بر ادامه برنامه قبل، هر روز به آموزش و حفظ سوره هاى کوچک قرآن و ایات منتخب به گونه ى موضوعى به کودک خود نمایند .

د – شش سالگى به بعد:

در این سن نوجوان باید روخوانى قرآن را فراگیرد و سپس مى تواند تحت نظر استاد یا والدین خود حفظ قرآن را بطور کلاسیک شروع نماید .

۲-    روش حفظ بزرگسالان

روش حفظ براى بزرگسالان : زمانى که شخص روخوانى قرآن را مى آموزد و تسلط بر آن دارد و همچنین کودکانى که روخوانى قرآن را آموخته اند نیز مى توانند از این روش استفاده نمایند، بزرگسالان نیز مى بایست حتماً روخوانى قرآن را فراگیرند، آنگاه به حفظ بپردازند . بدیهى است دانستن تجوید قرآن در حفظ کمک زیادى نموده و حافظ قرآن باید تجوید را حداقل در حد مقدماتى فراگیرد . براى حفظ باید برنامه ریزى نمود و هر روز در ساعت یا ساعات مشخصى به آن پرداخت ومقدار خاصى مثلاً نیم صفحه براى هر روز با برنامه و نظم حفظ نمود وتوجه داشته باشید در امر حفظ فقط از یک نوع خط قرآن استفاده نمائید که در این زمینه قرآن هاى به خط عثمان طه سفارش مى شود .
پس از برنامه ریزى مى توانید حفظ قرآن را از ابداء یعنى جزء یک شروع نمائید
(البته براى کودکان و خردسالان جزء۳۰ توصیه مى شود) مقدار معینى که براى حفظ روزانه در نظر گرفته اید را از ابتداء ۲ یا ۳ بار توسط نوار ترتیل گوش کرده این عمل باعث رفع غلطهایى احتمالى و تقویت تجوید و صوت و لحن شده همچنین سیاه اى از آیات را در ذهن ثبت نموده و مغز آماده جذب محفوظات جدید مى شود .
پس از آن آیه به آیه مقدار مشخص روزانه را حفظ کنید یعنى پس از آنکه هر آیه را به طور کامل حفظ شدید سراغ آیه بعد بروید و پس از حفظ هر آیه آن را با آیه قبل تکرار کنید تا تسلسل آیات در ذهن شما بماند.
براى حفظ هر آیه آن را ۳ یا ۵ بار از روى قرآن بخوانید سپس قرآن را بسته و سعى کنید همان آیه را ۳ یا ۵ بار از حفظ بخوانید تا کاملاً بر آن مسلط شوید آنگاه که از حفظ صحیح و کامل آیه مطمئن شدید سراغ آیه بعد بروید و آن را همینطور حفظ نمائید .
براى حفظ شماره آیه کافى است موقع حفظ هر آیه توجه داشته باشید شماره آن چیست سپس در پایان حفظ روزانه چند بار از خود شماره آیات را بپرسید و سعى کنید آیه مورد نظر را بخوانید یا آیه را بخوانید و سعى کنید شماره آن را بخاطر آورید و اگر شخصى از شما شماره آیه و همچنین از محفوظاتتان بپرسید تأثیر بیشترى خواهد داشت.
پس از آنکه مقدار معین روزانه را کاملاً حفظ نمودید۲ یا ۳ بار آن مقدار را از حفظ بخوانید اگر در هنگام یادآورى آیات یا شماره آنها به اشکال بخوردید ابتدا به حافظه خود رجوع نمودید و کمى فکر کنید و اگر برایتان یادآورى نشد براى رفع اشکال به قرآن مراجعه کنید .

نکات مهم در حفظ

۱-     حفظ آیات قرآن با تکرار زیاد تثبیت و محکم مى شود لذا سعى کنید هر روز مقدارى را که در ۷ روز گذشته حفظ نموده اید مثلا اگر ۷ جزء حفظ دارید هر روز یک جزء، ۱۴ جزء، هر روز ۵/۱ جزء و …

۲-      اگر روزى احساس نمودید تمایل بیشترى به حفظ کردن دارید بیشتر حفظ کنید و سعى نمائید حفظ را در ساعاتى که با نشاط هستید انجام دهید .

۳-      در مورد حفظ کودکان به آنها فشار نیاورید و بیش از توانشان از آنان انتظار نداشته باشید بلکه با جوایز و هدایا آنها را به این امر تشویق نمائید .

۴-      شرکت در جلسات قرآن، محافل و مسابقات تأثیر فراوانى بر روى حفظ شما دارد لذا از شرکت در جلسات حفظ و محافل قرآنى غفلت نورزید .

۵-     روحیات و توانایى هاى افراد متفاوت است لذا در مقدار مشخص حفظ روزانه و تعداد تکرارها هر کس باید توان و استعداد خود را بسنجد و با در نظر گرفتن آن به حفظ اقدام نماید .

نکاتی درباره حفظ قرآن

رعایت نکات ذیل ، شما را در این راه کمک مى کند :

۱٫     در همه کارها و بخصوص در این راه از خداوند متعال کمک بخواهید ;

۲٫      سعى کنید ، همیشه و مخصوصاً موقع حفظ با وضو باشید ;

۳٫      قرآن را زیر نظر استاد حفظ کنید ;

۴٫      حفظ قرآن را از جزء سى ام شروع کنید ;

۵٫      در کار حفظ ، مداومت داشته باشید ;

۶٫      براى حفظ ، برنامه ریزى داشته باشید و بر مغز فشار نیاورید ;

۷٫      به مقدار کم ، ولى خوب حفظ کنید ;

۸٫     زمانى که آرامش فکرى دارید ، قرآن را حفظ کنید ;

۹٫     قرآن را در محلى آرام و بدون سر و صدا حفظ کنید ;

۱۰٫  در کار حفظ نظم داشته باشید ;

۱۱٫  موقع راه رفتن ، قرآن را حفظ نکنید ;

۱۲٫  از یک قرآن مشخص با قطع متوسط و خط عثمان طه استفاده کنید ;

۱۳٫  هنگام حفظ ، آیه ها را با صداى متوسط قرائت کنید ;

۱۴٫  سعى کنید هنگام حفظ ، ترجمه آیه ها را ملاحظه کنید ;

۱۵٫  براى از بین بردن اشتباه هاى حفظى ، آن چه را حفظ کرده اید ، براى دیگرى بخوانید ;

۱۶٫  آیه هاى حفظ شده را همیشه تکرار کنید ;

۱۷٫  به نوارهاى ترتیل گوش کنید ;

۱۸٫  از غذاى مطبوع ، مناسب و بموقع استفاده کنید.

روش حفظ آیه ها

آیه هایى را (نصف صفحه یا کمتر) در نظر گرفته ، چند بار از روى قرآن تلاوت کنید ; سپس کلمه به کلمه تکرار کرده ، آنها را به خاطر بسپارید. روزهاى بعد ، آیه هاى جدید را حفظ و آیه هاى حفظ شده را تا ده روز تکرار کنید . بعد از ده روز ، تکرار روزانه لازم نیست ; بلکه تکرار هفته اى یک بار کافى است . با زیاد شدن آیه هاى حفظ شده ، هر روز مقدارى از آنها را تلاوت کنید تا در طول هفته همه آیه هاى حفظ شده مرور شود.

روش حفظ شماره آیه ها

ابتداى آیه ها را در یک طرف کاغذ و شماره آیه ها را در مقابل آن بنویسید .. همان طور که ترجمه لغت ها را حفظ مى کنید ، شماره آیه ها را نیز به خاطر بسپارید .حفظ قرآن با شماره آیه ، هر چند مشکل است ، امّا فوایدى نیز دارد ، مثلاً : اگر حافظ قرآن در حین تلاوت ، آیه اى را فراموش کند ، با به یاد آوردن شماره آیه ، متن آیه نیز به خاطر خواهد آمد .
براى تقویت حافظه رعایت نکات ذیل مفید است :

۱-      خواندن دعاى « سبحان من لایعتدى على اهل مملکته .. .» بعد از هر نماز این دعا در متن مفاتیح الجنان ، در تعقیبات مشترک آمده است ;

۲-      خواندن دعاى « یا حىّ یا قیّوم فلایفوت شیئاً علمه و لایؤده » بعد از نماز صبح ، قبل از اینکه حرف دیگرى زده باشد ;

۳-      روزه گرفتن ;

۴-     خواندن آیه الکرسى به طور مداوم ;

۵-     خوردن کشمش سرخ ( ناشتا ) ، عسل ، عدس ، حلوا و گوشت نزدیک گردن •

عوامل مؤثر در حفظ

۱-     برای حفظ قرآن و ادامه مستمر آن، دست کم به دو چیز نیاز دارید : یکی انگیزه عالی و دیگری هدف متعالی . انگیزه عالی، شما را به شروع کار تشویق میکند و هدف متعالی، شما را به ادامه کار و پایان دادن آن ترغیب مینماید . بنابراین، به انگیزه و هدف خود، برای حفظ قرآن، بیشتر توجه کنید، و پیش از شروع حفظ، به تبیین و تحلیل آن، برای خود، بپردازید تا حفظ قرآن را به پایان برسانید و در میانه راه، از ادامه آن باز نمانید .

۲-     گوش دادن به نوارهای تلاوت قرآن در زمینه آیات مورد نظر . به طور مثال، دیده یا شنیدهاید که برخیها هنگام رانندگی، به نوارهای قرآن گوش دادهاند و همه آیات خوانده شده در نوار و یا بسیاری از آنها، حتی به طور ناخواسته، حفظشان شده است و این نشان دهنده اهمیت حفظ قرآن از راه گوش دادن به نوارهای قرآنی است . گفتنی است کسانی که میخواهند افزون بر حافظ قرآن بودن، قاری قرآن نیز باشند، میتوانند نوارهای قاریانی را انتخاب نمایند که آیات مورد نظرشان برای حفظ را به سبک مورد نظرشان برای تلاوت خوانده باشند .

۳-     مدتی است نوارهای صوتی و کاستِ مخصوص حفظ قرآن، با روشهای گونهگون تهیه و تنظیم شده است و در بازار به فروش میرسد و یا در مؤسسات و مراکز آموزش حفظ قرآن دیده می شود . می توانید از آنها نیز برای حفظ قرآن استفاده کنید.
و چنانچه برای شما امکان دارد، بهتر است برای حفظ قرآن، از نوارهای ویدئویی و دیسکهای فشرده رایانه ای که به صورتِ « سمعی و بصری : شنیدنی و دیدنی »است، استفاده کنید، زیرا طبق نظر برخی از روانشناسان، حدود ۸۰% یادگیری از طریق « چشم » تحقق میپذیرد .

۴-      یکی از عوامل مؤثر در حفظ آیات و سورههای قرآن و دلگرم شدن به این کار، آگاهی یافتن از ثواب و پاداشهایی است که در احادیث اسلامیِ ما برای خواندن و حفظ کردن آیات و سورههای قرآن بیان شده است .

۵-     حفظ آیات قرآنی و فراموش نکردن محفوظات قرآنی، نیازمند، « تکرار » است . بنابراین، از هر فرصتی برای مرور و تمرین مداوم آیات و بازخوانی و بازگویی آنها استفاده کنید و برای تکرار آیات حفظ شده، بیشتر از حفظِ خود آیات، وقت بگذارید.

۶-      گاه برخی از آیات را با « نوشتن » آنها، بهتر و سریعتر حفظ میکنید تا با « خواندن » آنها؛ البته میتوانید آیاتی را که برای حفظ کردن، مثلا بر یک صفحه کاغذ یا مقوا نوشتهاید، همراه خود داشته باشید تا در فرصتهای مناسبی که برای حفظ قرآن و مرور آیات الهی به دست میآورید، از آیات نوشته شده بر صفحه کاغذ یا مقوا استفاده کنید . و با توجه به اینکه جایی از بدن شما، مانند دستهایتان، نباید بدون طهارت و وضو به نوشتههای قرآن برسد ! ، میتوانید برای رعایت این امر ـ در صورتی که طهارت ندارید ـ صفحه کاغذ یا مقوای مذکور را درون پاکتی پلاستیکی و پاکیزه قرار دهید و یا مقداری از کناره و حاشیه آن را برای در دست گرفتن، سفید بگذارید .

۷-      همواره به این نکته توجه داشته باشید که چه مقدار از آیهها و سورهها و جزءهای قرآن را حفظ کردهاید، نه اینکه چه مقدار را حفظ نکردهاید . و نیز تا کنون چه مدت از وقت خود را برای حفظ قرآن مجید صرف کردهاید، نه اینکه چه مدتِ دیگر تا پایان حفظ قرآن باقی مانده است .

۸-     شرکت منظم و مداوم در جلسات گروهیِ حفظ و قرائت قرآن هم باعث میشود که شما به حفظ قرآن مُقَیّد شوید و هم موجب میگردد که محفوظات قرآنی دیگران را بشنوید و در نتیجه، به تصحیح و تقویت و دوام محفوظات خود کمک کنید